Slijtage in de voet en enkel
De meeste botten die aan elkaar grenzen kunnen middels een gewricht ten opzichte van elkaar bewegen. Zo’n gewricht bestaat dus uit 2 botdelen die met kraakbeen zijn bedekt. Het gewricht wordt afgegrensd door een gewrichtskapsel.  De binnenkant van dit kapsel (synovium) produceert gewrichtsvocht om het gewricht ‘te smeren’.

Artrose is een ander woord voor slijtage van het gewricht met als belangrijkste kenmerk het dunner worden, of verdwijnen, van het kraakbeen. Als het kraakbeen dunner wordt, wordt het oppervlak minder glad; de beide botdelen glijden dan minder makkelijk over elkaar heen. Het kraakbeen wordt niet hersteld door het lichaam. Door dit proces gaat het gewricht pijn doen, gaat het gewricht haperen en kan het gewricht beperkt worden in zijn beweging. Dit laatste komt doordat  tijdens dit slijtage proces ‘extra bot ‘’ wordt aangemaakt waardoor er harde verdikkingen ontstaan rond de gewrichten; deze zijn vaak duidelijk te voelen.

Klachten en symptomen
De voornaamste klacht bij artrose is pijn. Hiernaast kunnen er klachten bestaan als stijfheid, startpijn en een verminderde bewegelijkheid van het gewricht. Deze klachten bemoeilijken het lopen het beoefenen van bijvoorbeeld sporten.

De klachten zijn vaak zeer wisselend van intensiteit en variëren in de loop van de tijd.
Een gewricht is vaak wat dikker doordat er meer gewrichtsvocht wordt aangemaakt; we spreken dan van een irritatie of ontsteking van het gewricht. De randen van het gewricht vertonen vaak harde verdikkingen (randwoekeringen, zgn. osteofyten) die soms goed te voelen zijn. Mn op de voetrug zijn deze vaak goed te voelen. Deze verdikkingen kunnen pijnklachten geven in bijvoorbeeld de schoen.

Oorzaken
Meestal is er geen directe oorzaak aan te wijzen. Het kan passen in het ‘natuurlijke verouderingsproces’. We spreken dan van een primaire artrose. Het kraakbeen wordt dunner door net verouderingsproces en gaat daardoor klachten geven. Soms is er een andere oorzaak voor het dunner worden van het kraakbeen. We spreken dan van secundaire artrose. De klachten die optreden lijken op die van de primaire artrose. Oorzaken van secundaire artrose kunnen zijn; jicht, reumatoïde artritis, sportblessures of breuken in het verleden.

Diagnose
Een röntgenfoto (belaste opname) is meestal het eerste onderzoek wat wordt gedaan.  Op een röntgenfoto is meestal het slijtageproces al te zien. Soms wordt aanvullend onderzoek ingezet; MRI, CT-scan, SPECT-scan.

Op basis van de klachten en de röntgenfoto wordt in overleg met de patiënt besproken of er een conservatieve of operatieve behandeling wordt gekozen. In eerste instantie zal de eerste keuze van behandeling een conservatieve zijn.

Voorbeeld van een nagenoeg verdwenen gewrichtsspleet van het enkelgewricht.

Hier is een forse slijtage van het gewricht van de grote teen te zien. De kleine inzet laat een normaal gewricht van de grote teen zien.

Behandelingen conservatief

• steunzolen (die steunen en/of immobiliseren)
• aangepast schoeisel; eventueel (semi) orthopedische schoenen (OSA/OSB)
• brace; bij slijtage in de enkel kan dit een optie zijn.
• pijnstillers
• afvallen bij overgewicht
• infiltratie van het gewricht met corticosteroïden

Behandelingen operatief
Vaak bestaat de operatieve behandeling van artrose in de voet uit het vastzetten van een gewricht; de twee gewrichtsuiteinden van 2 botten. De resten kraakbeen worden verwijderd en het gewricht wordt met kleine schroefjes en/of plaatjes aan elkaar vastgezet. Het gewricht kan dan niet meer bewegen maar doet geen pijn meer.

Bij het vastzetten van het enkel gewricht zijn grotere schroeven nodig; soms wordt er ook een plaat geplaatst. De operatie wordt via een open methode of scopische methode gedaan. Een operatieve behandeling van de voet of enkel is een intensief traject. Er volgt vaak een gips immobilisatie van 6-12 weken. Risico’s van een operatie; wond infectie, neuro-vasculaire schade (schade van zenuwen of bloedvaten), het niet vastgroeien van de gewrichtsuiteinden (dan volgt soms een 2^e operatie) Indien er sprake is van artrose in het enkelgewricht is soms het plaatsen van een kunstgewricht (enkelprothese) een optie. Deze optie wordt niet verricht in de Gelre ziekenhuizen.

Een ander woord voor de voetballersenkel is impingement van de enkel.  Bij impingement loopt er letterlijk ‘iets vast/klem’. Dit gebeurt tussen het sprongbeen (talus) en het onderbeen (tibia). Er kan sprake zijn van botaangroei door, waarschijnlijk, vaak herhaalde micro-traumata; bijv. door het schieten van een bal met de wreef. We spreken dan van een ‘benig’ impingement. Als er alleen een verdikt kapsel aanwezig is wat vast loopt, spreken we van een weke-delen impingement Bij de voetballers enkel zitten de klachten aan de voorkant van de enkel. (bij een zogenoemde ‘dansers enkel’ zitten de klachten juist aan de achterzijde van de enkel).

Klachten en symptomen
Bij een voetballersenkel zijn er pijnklachten aan de voorkant van de enkel. Er zijn geen instabiliteitsklachten. Vaak is er niet echt een duidelijk trauma geweest. Het kan langzaam optreden.  Bij sporten en/of inspanning nemen de klachten vaak toe terwijl rust de klachten doet afnemen. De enkel kan lokaal wat dikker zijn maar dit hoeft niet

Oorzaken
Het is niet precies duidelijk wat de oorzaak van een impingement is maar vaak herhaalde micro-traumata zijn waarschijnlijk de oorzaak van het ontstaan van de klachten. Denk aan het vaak schieten van een bal. Er treedt zwelling op van het kapsel en/of vormt zich botaanwas op het sprongbeen of scheenbeen. Dit ‘loopt vast’ als de voet naar het onderbeen wordt bewogen (dorsaal flexie).
Hierdoor treedt er meer zwelling op – loopt eerder vast – meer pijn; een neerwaartse spiraal.

Diagnose
Na het aanhoren van het verhaal van de patiënt zal de arts een lichamelijk onderzoek doen. Er is m.n. een herkenbare drukpijn over de voorkant van het enkel gewricht. Geforceerde dorsaalflexie zal de pijn meestal doen verergeren. Er zal standaard een (belaste) röntgenopname worden gemaakt. Hierop worden breuken uitgesloten, kan er worden gekeken of er sprake is van artrose (=slijtage) en kan de eerder genoemde ‘botaanwas’ worden gezien. Een MRI-scan behoort niet tot het standaard onderzoek. Er hoeven namelijk geen afwijkingen te worden gezien op de MRI-scan, terwijl er wel een (weke delen) impingement kan bestaan.

Behandelingen conservatief
De behandeling bestaat uit het rust geven van de enkel zodat de lokale zwelling af kan nemen en minder snel ‘vast loopt’ . Een tijdje minder sporten of een andere sport gaan doen kan een positief effect hebben. Bij onvoldoende effect kan een fysiotherapeut worden ingeschakeld.

Medicatie
Bij aanhoudende klachten kan een injectie in de enkel worden gegeven. Deze injectie bevat een corticosteroïd en heeft als doel de irritatie van het gewrichtskapsel te laten afnemen. Een NSAID (ontstekingsremmende tablet) kan ook tijdelijk worden voorgeschreven.

Behandelingen operatief
Als de klachten desondanks blijven bestaan kan een operatie worden overwogen. Dat is meestal een kijkoperatie (arthroscopie) waarbij via 2 of 3 kleine sneetjes in de enkel kan worden gekeken. Doel is om verdikt en geïrriteerd weefsel weg te halen. Ook eventueel aanwezige botaanwas kan worden weggehaald

Enkel instabiliteit verwijst naar een situatie waarbij het enkel gewricht onstabiel aan voelt of onstabiel is, wat vaak leidt tot een gevoel van onzekerheid of moeite om het evenwicht te behouden. Het kan worden veroorzaakt door verschillende factoren, zoals een eerdere enkelverstuiking, zwakte in de spieren die het enkelgewricht ondersteunen of structurele afwijkingen in de botten of ligamenten van de enkel. Enkel instabiliteit kan leiden tot ongemak en moeite met activiteiten zoals lopen of hardlopen en kan het risico op verdere letsel aan de enkel verhogen. Behandelingsopties kunnen onder andere fysiotherapie, oefeningen om de spieren rond de enkel te versterken, het gebruik van brace of andere ondersteunende middelen of, in sommige gevallen, chirurgie zijn.

Klachten en symptomen
Mensen met enkel instabiliteit kunnen verschillende klachten ervaren. Sommige van de meest voorkomende klachten zijn:

• Onzekerheid, pijn of instabiliteit bij het lopen of staan op een ongelijke ondergrond
• Vaak door de enkel heen zwikken
• Een gevoel van instabiliteit of ‘zweven’ in het enkelgewricht
• Pijn en/of zwelling van het enkel gewricht
• Een gevoel van ongemak, pijn, of moeite met het uitvoeren van bepaalde activiteiten, zoals lopen, sporten of het uitvoeren van taken op het werk
• Een gevoel van ongemak of pijn tijdens het dragen van hoge hakken of andere schoenen (sportschoenen of schoenen met een dikke zool)

Oorzaken
Er zijn verschillende oorzaken van enkel instabiliteit. Sommige van de meest voorkomende oorzaken zijn:

• Een eerdere enkelverstuiking: een enkelverstuiking kan leiden tot beschadiging van de ligamenten (banden) in/rondom de enkel, wat kan leiden tot instabiliteit.
• Zwakte in de spieren die het enkelgewricht ondersteunen: als de spieren rond het enkelgewricht zwak zijn, kan dit leiden tot instabiliteit van het gewricht.
• Structurele afwijkingen in de ligamenten van de enkel: sommige mensen kunnen van nature afwijkende ligamenten hebben die leiden tot instabiliteit van de enkel.
• Overgewicht: het dragen van extra gewicht kan extra druk op het enkelgewricht plaatsen en kan leiden tot instabiliteit.
• Slechte voetboog: als de voetboog van de voet niet goed ondersteund wordt, kan dit leiden tot instabiliteit van de enkel.
• Artritis: ontsteking in het enkelgewricht kan leiden tot instabiliteit.
• Andere aandoeningen: sommige medische aandoeningen, zoals reumatoïde artritis en multiple sclerose, kunnen leiden tot instabiliteit van de enkel.

Diagnose

Er zijn verschillende manieren om de diagnose enkel instabiliteit te stellen, afhankelijk van de ernst van de aandoening en de aanwezigheid van andere aandoeningen of letsels.
De diagnose enkel instabiliteit kan, door een getraind persoon, worden gesteld doormiddel van fysiek onderzoek en door vragen te stellen over de geschiedenis van het letsel. Tijdens hetlichamelijk onderzoek zal de bewegelijkheid van de enkel worden beoordeeld en zal naar zwelling en pijn provocatie worden gekeken. Mn wordt gekeken of er een abnormale bewegelijkheid op te wekken is in bepaalde richtingen; die normaal gesproken stabiel behoren te zijn.
Andere mogelijkheden die kunnen bijdragen aan het stellen van de diagnose zijn aanvullende onderzoeken zoals röntgenfoto's of een MRI-scan.

Behandelingen
De behandeling van enkel instabiliteit hangt af van de ernst van de aandoening en de aanwezigheid van andere aandoeningen of letsels. In sommige gevallen kan enkel instabiliteit met behulp van enkelbanden of een enkelbrace behandeld worden, terwijl in andere gevallen fysiotherapie of een operatie nodig kunnen zijn.

• Enkelbanden of een enkelbrace: Deze hulpmiddelen kunnen worden gebruikt om de enkel te ondersteunen en te stabiliseren. Het kan helpen om pijn te verminderen en de beweeglijkheid te verhogen.
• Fysiotherapie kan helpen om de spieren rond de enkel te versterken en de beweeglijkheid te verhogen. Dit kan het herstel van enkel instabiliteit versnellen.
• In sommige gevallen kan een operatie nodig zijn om de enkel te stabiliseren. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij ernstige instabiliteit of bij het aanwezig zijn van een breuk.
• Het is belangrijk om te onthouden dat het herstel van enkel instabiliteit tijd kan kosten en dat het belangrijk is om de aanwijzingen van de arts op te volgen om het risico op terugval te verminderen.